Badania epidemiologiczne prowadzone obecnie w wielu krajach, w tym również w Polsce, wskazują na gwałtowne zwiększanie się liczby dzieci i młodzieży ze zwiększonymi ponad normę wartościami ciśnienia tętniczego oraz z podwyższonymi stężeniami lipidów we krwi. Obie te patologie są skorelowane z nadmierną masą ciała i najczęściej są skutkiem nieprawidłowej diety i zbyt małej aktywności fizycznej.

Zgodnie z aktualnymi szacunkami, nadciśnienie tętnicze ma 1-5 proc. populacji pediatrycznej. A ponieważ wysokość ciśnienia tętniczego w dzieciństwie ma duże znaczenie dla kształtowania się jego wartości w późniejszych latach, to zbyt wysokie ciśnienie krwi występujące w młodym wieku jest zazwyczaj zapowiedzią rozwoju trwałego nadciśnienia tętniczego w dorosłości, wraz ze wszystkimi jego konsekwencjami, tj. miażdżycą, przerostem mięśnia sercowego, czy przewlekłą chorobą nerek.

Według obecnie obowiązujących wytycznych – światowych i polskich – pomiar ciśnienia tętniczego powinien być integralną częścią badania przedmiotowego dziecka podczas każdej tzw. „bilansowej” wizyty lekarskiej. Pomiar taki powinien być wykonywany przynajmniej raz w roku u każdego dziecka powyżej 3 roku życia. Niezwykle ważna jest prawidłowa technika wykonania badania (pomiar powinien być powtórzony trzykrotnie, dziecko powinno siedzieć z opartymi o krzesło plecami i nogami ustawionymi na podłodze i nie powinno być niczym rozpraszane, w tym także rozmową) oraz prawidłowa interpretacja otrzymanego wyniku. Wartości ciśnienia tętniczego u dzieci zależą bowiem od wieku, płci i wzrostu, dlatego też do interpretacji wyników pomiarów służą siatki centylowe. Zgodnie z zaleceniami Czwartego Raportu Grupy Roboczej ds. Nadciśnienia Tętniczego u Dzieci i Młodzieży, prawidłowe ciśnienie tętnicze u dzieci nie przekracza wartości 90. centyla zarówno w odniesieniu do ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego. Wartości ciśnienia pomiędzy 90. a 95 centylem oznaczają stan przednadciśnieniowy, a nadciśnienie tętnicze rozpoznajemy wtedy, gdy ciśnienie skurczowe lub/i rozkurczowe przekracza wartość 95. centyla. Wartości ciśnienia w przedziale 95-99 centyla to nadciśnienie tętnicze I stopnia, a wartości powyżej 99 centyla to nadciśnienie II stopnia. Co ważne, u 68% dzieci, u których stwierdzono stan przednadciśnieniowy, w ciągu 4 lat dochodzi do rozwoju i utrwalenia nadciśnienia tętniczego.

W grupie dzieci z nadciśnieniem lub stanem przednaciśnieniowym poniżej 6 roku życia większość z nich (ponad 80%) ma nadciśnienie wtórne związane z  chorobami nerek lub naczyń nerkowych. W grupie dzieci starszych i młodzieży coraz częściej mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym wynikającym z nadmiernej masy ciała i współwystępowania zespołu metabolicznego. W grupie dzieci z nadwagą częstość występowania nadciśnienia wynosi aż 11%.

U części populacji pediatrycznej stwierdza się występowania tzw. nadciśnienia białego fartucha. Wbrew pozorom, stan taki może być równie niebezpieczny jak stałe podwyższone ciśnienie tętnicze krwi. Nadciśnienie białego fartucha oznacza bowiem, że u dziecka dochodzi do dużego wzrostu ciśnienia krwi w sytuacjach stresu. Z tego powodu część z tych dzieci także rozwija powikłania nadciśnienia.

W przypadku rozpoznania u dziecka stanu przednadciśnieniowego lub nadciśnienia w pierwszej kolejności zaleca się postępowanie niefarmakologiczne czyli zmianę diety na bogatą w warzywa, owoce i ryby oraz regularny wysiłek fizyczny. Obecne rekomendacje mówią o konieczności nawet 90 minut dziennie aktywności fizycznej u dzieci (zalecane minimum to 60 minut dziennie). Istotne jest, aby modyfikacja stylu życia dotyczyła całej rodziny. W razie braku skuteczności postępowania niefarmakologicznego, konieczne staje się wdrożenie farmakoterapii hipotensyjnej.

Równie ważne jak pomiar ciśnienia tętniczego jest kontrola poziomu cholesterolu u dzieci. W USA, zgodnie z wytycznymi American National Heart. Lung and Blood Institute (popartymi przez American Academy of Pediatry), badanie przesiewowe poziomu cholesterolu całkowitego wykonuje się u każdego dziecka pomiędzy 9. a 11. rokiem życia, a następnie pomiędzy 17. a 21. rokiem życia czyli przed i po okresie dojrzewania. Wyniki otrzymane w okresie dojrzewania mogą być niemiarodajne, gdyż w tym czasie następuje fizjologiczny spadek stężenia cholesterolu we krwi. U dzieci z grupy ryzyka, tj. takich, w rodzinach których występują, zaburzenia lipidowe, cukrzyca, czy zawały serca w młodym wieku, zaleca się przeprowadzenie badania w kierunku podwyższonego poziomu cholesterolu pomiędzy 2. a 10. rokiem życia. Podobnie jak w przypadku nadciśnienia, główną przyczyną rosnącej zachorowalności dzieci i młodzieży na dyslipidemię jest nadmierna masa ciała. Wyjątkiem są najmłodsi pacjenci (do 2. roku życia), u których podwyższone stężenia cholesterolu są najczęściej następstwem genetycznie uwarunkowanych zaburzeń metabolizmu lipidów.

1. Pediatric Hypertension: A Growing Problem. Debra Ahern et al.; Primary Care for Shool-Aged Children, 2015 March, 42(1): 143-150; doi:10.1016/j.pop.2014.09.003

2. Pediatric dyslipidemia: recommendations for clinical management. Wilson DP et al., South Med. Journal 2015 Jan; 108(1):7-14. doi: 10.14423/SMJ.0000000000000219

More from Publikacje

---

Editor Picks

---