Rola USG w diagnostyce patologii dużych naczyń jamy brzusznej

Stosunkowo prostą metodą stwierdzania zmian miażdżycowych i oceny zaawansowania tego procesu jest ultrasonografia aorty brzusznej. Blaszki miażdżycowe widoczne są jako mniej lub bardziej echogeniczne struktury, odstające od ściany naczynia i wpuklające się do jego światła. Badanie ultrasonograficzne jest preferowanym badaniem przesiewowym w poszukiwaniu tętniaka aorty brzusznej. Umożliwia ono rozpoznanie a także monitorowanie naturalnego rozwoju tętniaka. Racjonalne wydaje się zastosowanie małych, przenośnych ultrasonografów, za pomocą których można wykonać badanie przy łóżku chorego, czy podczas wizyty domowej.

W ubiegłym roku minęło 150 lat od opisania przez Virchowa pierwszych zmian miażdżycowych oraz wysunięcia hipotezy procesu miażdżycowego jako aktywnego procesu zapalnego. Dziś wiemy, że miażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym obejmującym ogniskowo głównie naczynia tętnicze średniego i dużego kalibru. W powstawaniu blaszek miażdżycowych udział biorą monocyty, makrofagi, limfocyty T, komórki mięśni gładkich ściany naczyń tętniczych oraz komórki śródbłonka. Początkowym, odwracalnym etapem rozwoju miażdżycy w naczyniach jest powstanie zbudowanego z komórek piankowatych oraz limfocytów T – pasma tłuszczowego. Dalszy rozwój zmian miażdżycowych prowadzi do powstania blaszki. Morfologicznie blaszki miażdżycowe stanowią ogniskowe zgrubienia błony wewnętrznej ściany tętnicy. Do oceny zmian miażdżycowych w naczyniach służą metody inwazyjne (w tym angiografia i wewnątrznaczyniowa ultrasonografia) jak również metody nieinwazyjne takie jak wielorzędowa tomografia komputerowa oraz badanie ultrasonograficzne. Większość tych metod pozwala określić średnicę światła naczynia, grubość ściany naczynia, obecność zwężenia oraz objętość blaszki miażdżycowej.

Stosunkowo prostą metodą stwierdzania zmian miażdżycowych i oceny zaawansowania tego procesu jest ultrasonografia aorty brzusznej. Pacjent, o ile to możliwe, powinien być przygotowany do badania, powinien być na czczo a w razie potrzeby przed badaniem otrzymać środki zapobiegające wzdęciom. Badanie odcinka brzusznego aorty należy rozpocząć od oceny przekroju podłużnego na tak dużym odcinku jak to możliwe. Kolejnym etapem jest badanie w przekroju poprzecznym. Pomiar średnicy naczynia wykonuje się na trzech poziomach – na wysokości przepony, odejścia tętnicy krezkowej górnej oraz w miejscu rozwidlenia aorty. Prawidłowo tętnica główna ma szerokość do 25mm w odcinku górnym i do 20mm w miejscu rozdwojenia. Naczynie to wykazuje, podobnie jak inne naczynia tętnicze, proste tętnienie a szerokość światła nie zmienia się pod wpływem umiarkowanego ucisku głowicą. Średnica aorty nie zmienia się w poszczególnych fazach oddechu. Prawidłowa ściana aorty brzusznej w USG jest hiperechogeniczna i gładka. W miażdżycowo zmienionej aorcie obserwuje się szereg patologicznych zmian. Należy w tym miejscu wymienić zmiany szerokości światła, zwężenia, wydłużenia, wygięcia, nieregularne obrysy ścian, blaszki miażdżycowe (niejednokrotnie ze zwapnieniami w ich rzucie), ponadto rozszerzenia światła naczynia oraz tętniaki.

Blaszki miażdżycowe widoczne są jako mniej lub bardziej echogeniczne struktury, odstające od ściany naczynia i wpuklające się do jego światła. Zwapnienia w ich rzucie widoczne są w postaci bardzo jasnych ech z grzbietowym cieniem akustycznym.

Tętniak aorty brzusznej rozpoznajemy w przypadku odcinkowego poszerzenia jej światła przekraczającego o więcej niż 1 cm wymiar prawidłowej aorty na długości przekraczającej 2,5cm. Jeśli poszerzenie światła tętnicy głównej dotyczy niewyraźnie odgraniczonego odcinka lub jej całego przebiegu rozpoznaje się poszerzenie. Tętniaki aorty brzusznej w ponad 90 % spowodowane są miażdżycą i świadczą o zaawansowaniu procesu miażdżycowego. Wśród innych przyczyn powstawania tętniaków wymienia się uraz, zapalenie oraz procesy zwyrodnieniowe. Występują u ponad 4% populacji po 40 roku życia, znacznie (3-8 razy) częściej u mężczyzn. Rozróżnia się, biorąc pod uwagę ich kształt, tętniaki wrzecionowate i workowate. Ponad 95% tętniaków aorty brzusznej zlokalizowanych jest w odcinku między tętnicami nerkowymi a rozwidleniem, co tłumaczy się ubogim unaczynieniem przez naczynia odżywcze podnerkowego odcinka aorty. Ze względu na budowę ściany rozróżnia się tętniaki prawdziwe i rzekome (najczęściej pourazowe). W badaniu USG nie można jednoznacznie zróżnicować tętniaka rzekomego od zbiornika płynu (w tym krwiaka). Zdecydowana większość tętniaków aorty brzusznej jest niema klinicznie, w nielicznych przypadkach może występować gniotący ból w śródbrzuszu lub okolicy lędźwiowej, który w odróżnieniu od bólów korzeniowych nie zmienia się w zależności od aktywności fizycznej. Istnienie tętniaka należy podejrzewać w przypadku nawracających zatorów tętnic kończyn dolnych. Badaniem palpacyjnym można wykryć tętniaka przekraczającego średnicę 5 cm.

„Badanie ultrasonograficzne jest preferowanym badaniem przesiewowym w poszukiwaniu tętniaka aorty brzusznej. Umożliwia ono rozpoznanie, a także monitorowanie naturalnego rozwoju tętniaka.”

Badanie ultrasonograficzne jest preferowanym badaniem przesiewowym w poszukiwaniu tętniaka aorty brzusznej. Umożliwia ono rozpoznanie, a także monitorowanie naturalnego rozwoju tętniaka. Badanie ultrasonograficzne pozwala na określenie wielkości tętniaka w trzech wymiarach (poprzecznym, strzałkowym i podłużnym), ocenić zajęcie tętnic nerkowych i rozprzestrzenianie się na tętnice biodrowe, podejrzewać rozwarstwienie oraz ukryte pęknięcia. Tętniaka aorty brzusznej należy różnicować z okołoaortalnymi węzłami chłonnymi, które w przeciwieństwie do tętniącej odśrodkowo tętnicy głównej, wykazują tętnienie prostopadłe i otaczają poza aortą żyłę główną dolną. Szeroko stosowana diagnostyka ultrasonograficzna sprawiła, że diagnostyka tętniaków jest znacznie prostsza, pozwoliła ponadto na wcześniejsze ich wykrywanie.

Ultrasonografia w ocenie dużych naczyń jamy brzusznej powinna być podstawowym narzędziem diagnostycznym. Jej zaletami są stosunkowo niski koszt badania, brak narażenia na promieniowanie jonizujące, możliwość wykonywania częstych badań kontrolnych. Jest ona metodą z wyboru w diagnostyce i ocenie progresji tętniaków aorty brzusznej. Często ważne jest, aby w sytuacji podejrzenia tętniaka aorty wykonać badanie ultrasonograficzne jak najszybciej. Racjonalne wydaje się zastosowanie małych, przenośnych ultrasonografów, za pomocą których można wykonać badanie przy łóżku chorego, czy podczas wizyty domowej. Należy sobie zdawać sprawę, że przydatność klasycznej ultrasonografii jest ograniczona w przypadku rozwarstwienia tętniaka, w takiej sytuacji należy wykonać badanie tomograficzne lub USG dopplerowskie. Ocena ultrasonograficzna aorty brzusznej jest przydatną metodą oceny zaawansowania miażdżycy in vivo, powinna być wykonywana zwłaszcza w grupie pacjentów wysokiego ryzyka.

Braunwald E; Postępy w kardiologii Harrisona; Wyd Czelej, Lublin 2005.
Kremem H, Dobrinski W; Diagnostyka ultrasonograficzna; Urban&Partner, Wrocław 1996.
Szczeklik A; Choroby wewnętrzne; Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
Januszewicz W, Kokot F; Interna; PZWL 2001

More from Publikacje

---

Editor Picks

---